Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu, nằm tại Ấp Cồn Trứng, xã Trường Long Hòa, thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, là một di tích lịch sử cấp quốc gia quan trọng, gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Di tích này không chỉ ghi dấu những chiến công oanh liệt của quân và dân miền Nam trong giai đoạn chiến tranh, mà còn là biểu tượng cho lòng dũng cảm, sự sáng tạo và ý chí chiến đấu kiên cường của quân và dân ta trong suốt những năm tháng đầy khó khăn, gian khổ.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc, Bến Cồn Tàu đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia, trở thành một điểm tham quan và giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ mai sau. Cồn Tàu là nơi ghi dấu những nỗ lực lớn lao trong việc duy trì nguồn tiếp tế vũ khí cho quân đội và nhân dân miền Nam trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu nằm tại Ấp Cồn Trứng, xã Trường Long Hòa, thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, cách thành phố Trà Vinh khoảng 60 km về phía Đông Nam, thuộc vùng ven biển, nằm giữa hệ thống sông rạch chằng chịt của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Cồn Tàu là một cồn đất lớn, có vị trí chiến lược thuận lợi cho việc vận chuyển và cất giấu vũ khí, đồng thời cũng là nơi dễ dàng bảo vệ và tránh sự phát hiện của kẻ thù.

Khu vực này có hệ thống sông ngòi dày đặc, mặt biển rộng lớn, rất thuận lợi cho việc vận chuyển vũ khí bằng đường thủy. Nhờ vào vị trí này, Bến Cồn Tàu đã trở thành một trong những điểm tiếp nhận vũ khí quan trọng trong hệ thống các điểm tiếp tế vũ khí cho các lực lượng cách mạng miền Nam trong giai đoạn chiến tranh.

Tháng 7/1959, để chi viện nguồn lực cho cách mạng miền Nam trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước, Bộ Chính trị ra quyết định thành lập đơn vị vận tải quân sự trên biển – Đoàn 759 (sau đổi thành Đoàn 125). Đến đầu năm 1961, Trung ương ra chỉ thị cho các tỉnh gồm Bà Rịa, Bến Tre, Trà Vinh, Cà Mau chuẩn bị bến bãi và tổ chức tàu thuyền ra Bắc để thăm dò đường vận chuyển vũ khí vào Nam. Tại tỉnh Trà Vinh, đồng chí Trần Văn Long – Bí thư Tỉnh ủy Trà Vinh đã chỉ đạo tuyển chọn những cán bộ dũng cảm, gan dạ, có kinh nghiệm đi biển, chuẩn bị thuyền cho chuyến vượt biển ra Bắc.

Đúng 17 giờ ngày 03/8/1961, con thuyền chở bảy đồng chí xuất phát từ vàm Khâu Phục ra khơi, đồng chí Lê Văn Hòa (Bảy Hòa) bị say sóng nên phải ở lại. Sáu anh em còn lại trên thuyền thống nhất bốc thăm đặt tên mới cho từng người theo khẩu hiệu “Đoàn kết đấu tranh thắng lợi” nhằm hạ quyết tâm thực hiện bằng được nhiệm vụ được giao, gồm: Trần Văn Mao (Ba Đoàn), Nguyễn Văn Khương (Tám Kết), Phan Văn Lẹ (Hai Đấu), Lê Văn Lòng (Hai Tranh), Hồ Đức Thắng (Bảy Thắng), Ngô Văn Tôi (Bảy Lợi).

Thuyền đi được hai ngày, đến Nha Trang thì gặp bão và tám ngày sau bị lạc sang Ma Cao, Trung Quốc (lúc bấy giờ là thuộc địa của Bồ Đào Nha). Đến 22 giờ ngày 15 tháng 8 năm 1961, thuyền được tàu biên phòng Trung Quốc đưa về huyện Du Hải – Quảng Châu, sau đó được lãnh sự quán của ta tổ chức đưa về Hà Nội bằng tàu hỏa đề gặp Bác Hồ báo cáo lại quá trình vượt biển và được Bác Hồ tặng cho mỗi người 01 khẩu súng P38.

Tháng 9 năm 1962, đồng chí Phạm Thái Bường, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Trung ương Cục miền Nam ra quyết định thành lập Đoàn 962 quản lý các bến tiếp nhận vũ khí các tỉnh. Bến Trà Vinh do đồng chí Lê Văn Sến (Năm Sến) – Phó chính ủy Đoàn 162 trực tiếp phụ trách.

Thời gian này, Tỉnh ủy Trà Vinh quyết định chọn 2 xã ven biển là Trường Long Hòa và Long Vĩnh thuộc huyện Duyên Hải (nay là các xã: Trường Long Hòa, Dân Thành thuộc thị xã Duyên Hải; xã Đông Hải, Long Vĩnh thuộc huyện Duyên Hải) để mở bến tiếp nhận vũ khí. Cụm Bến 1 thuộc khu vực vàm Rạch Cỏ – La Ghi, cụm Bến 2 thuộc khu vực Phước Thiện, Hồ Tàu, Khâu Lầu, Láng Nước. Những khu vực này là vùng căn cứ cách mạng, luôn là mục tiêu tấn công của địch vì vậy việc che giấu, vận chuyển vũ khí vô cùng gian nan vất vả.

Ngày 17 tháng 3 năm 1963, Bến Trà Vinh tiếp nhận chuyến tàu đầu tiên vào vàm Phước Thiện. Với địa thế sông ngòi chằng chịt, rừng ngập mặn nhiều cây thấp có thể cho tàu có trọng tải lớn ép vào để ngụy trang, con tàu đã được cất giấu an toàn. Tiếp đó là chuyến thứ hai vào vàm Láng Nước chở theo 70 tấn vũ khí. Từ năm 1963 đến 1966, Bến Trà Vinh đã đón 16 chuyến với 689 tấn hàng. Riêng Bến Cồn Tàu đón 10 chuyến, trong đó năm 1963 đón 4 chuyến, năm 1964 đón 6 chuyến.

Tuy hoạt động chỉ trong thời gian ngắn, nhưng Bến Trà Vinh là một mắc xích quan trọng của tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển và Bến Cồn Tàu là trọng tâm của mắc xích quan trọng ấy. Năm 2004, Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu được Bộ VHTT (nay là Bộ VHTT&DL) công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Đến năm 2010, Khu di tích Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu được đầu tư xây dựng, đưa vào hoạt động với diện tích 1,2 ha gồm Bia tưởng niệm và Nhà trưng bày hình ảnh, hiện vật gắn liền với chiến công của quân dân Trà Vinh đối với tuyến Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Với vai trò là một bến tiếp nhận vũ khí, Cồn Tàu không chỉ đơn giản là nơi nhập khẩu vũ khí mà còn là một trung tâm tổ chức và phân phối vũ khí cho các lực lượng cách mạng. Cồn Tàu nằm trong mạng lưới các điểm tiếp tế vũ khí quan trọng, kết nối với các chiến khu, các mặt trận lớn, từ các tỉnh miền Tây Nam Bộ cho đến các vùng sâu, vùng xa của miền Nam. Vũ khí từ Cồn Tàu sau đó được chuyển lên các vùng chiến đấu, phục vụ cho các chiến dịch lớn của quân đội nhân dân Việt Nam, góp phần tạo nên những chiến thắng quyết định trong cuộc kháng chiến.

Để bảo vệ Bến Cồn Tàu và tuyến đường vận chuyển vũ khí, người dân và chiến sĩ nơi đây đã phải đối mặt với nhiều thử thách, hiểm nguy. Tuy nhiên, nhờ vào lòng quả cảm, sự kiên cường và sáng tạo, họ đã giúp bảo vệ thành công điểm tiếp nhận vũ khí này, đồng thời duy trì việc vận chuyển vũ khí một cách an toàn và bí mật. Cồn Tàu, vì thế, trở thành một trong những địa điểm chiến lược quan trọng, góp phần không nhỏ vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến.

Khi chiến tranh bước vào giai đoạn cuối, Bến Cồn Tàu vẫn giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tiếp nhận và phân phối vũ khí cho các chiến sĩ cách mạng, đặc biệt là trong những chiến dịch trọng điểm như Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân 1975. Việc duy trì được nguồn tiếp tế vũ khí từ các khu vực chiến lược như Cồn Tàu đã giúp các chiến sĩ có đủ sức mạnh và nguồn lực để đối đầu với quân đội Sài Gòn trong các trận chiến cuối cùng, tiến tới chiến thắng lịch sử.

Bến Cồn Tàu, cùng với các điểm tiếp nhận vũ khí khác trên khắp miền Nam, đã góp phần to lớn vào chiến thắng cuối cùng của quân và dân ta. Đây là nơi ghi dấu những nỗ lực phi thường của quân và dân miền Nam trong công cuộc giải phóng đất nước, thống nhất Tổ quốc.

Ngày nay, Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu đã được bảo tồn và tôn vinh như một di tích lịch sử cấp quốc gia. Di tích này không chỉ là nơi để tưởng nhớ về những chiến công anh hùng của quân và dân miền Nam, mà còn là một phần quan trọng trong việc giáo dục truyền thống yêu nước, lòng kiên cường, sáng tạo trong đấu tranh chống ngoại xâm cho các thế hệ trẻ.

Bến Cồn Tàu trở thành một điểm tham quan lịch sử, nơi người dân và du khách có thể tìm hiểu về một thời kỳ đầy gian khổ nhưng cũng hết sức anh hùng trong lịch sử Việt Nam. Các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của di tích này được thực hiện nhằm giữ gìn những dấu tích lịch sử quý báu, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về quá trình đấu tranh và hy sinh của cha ông.

Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu là một trong những di tích lịch sử quan trọng, góp phần ghi dấu chiến thắng vĩ đại của quân và dân miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia, Cồn Tàu không chỉ là một minh chứng sống động về sự kiên cường và lòng dũng cảm của quân và dân ta trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, mà còn là bài học quý báu về tinh thần đoàn kết, sáng tạo và chiến thắng trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào.

Thị đoàn Duyên Hải